Ο 139ος (138 Ο΄) Ψαλμός

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Χρονικά
9ος-10ος 1997.

 

Ένας απ’ τους μεγαλοπρεπέστερους ψαλμούς του βιβλίου των  Ψαλμών του αρχαίου Ισραήλ αλλά και από τους καλύτερους της παγκόσμιας φιλολογίας, θεωρείται ο 138ος (ρλθ = 139ος κατά το εβραϊκό-μασοριτικό κείμενο). Και τούτο, διότι ο ψαλμός αυτός εμπεριέχει βαθύτατους στοχασμούς πάνω στο θέμα της «παρουσίας» του Θεού στη ζωή του ανθρώπου. Μάλιστα από πολλούς μελετητές θεωρείται ως ένας locus classicus για τη διδασκαλία περί παντο­δυναμίας και παντογνωσίας του Θεού.

Παράλληλα, από λογοτεχνική άποψη, εκτός από τη μεγάλη ωραιό­τητα των ιδεών που περικλείει ο ψαλμός αυτός, έχει λαμπρό ύφος, αισθαντικότητα, πλουσιότατο λυρισμό, πλησμονή εικόνων και ζωντανά σχήματα λόγου. «Όσο περισσότερο τον διαβάζει κανείς, τόσο περισσότερο τον θαυμάζει, ανακαλύπτοντας σ’ αυτόν μεγαλύ­τερα βάθη», παρατηρεί εύστοχα ο καθηγητής Π. Τρεμπέλας.

Στον εν λόγο ψαλμό διακρίνονται τέσσερις οιονεί στροφές. Στην πρώτη (στίχ. 1-6) εξυμνείται η παντογνωσία του Θεού. Στη δεύτε­ρη (στιχ. 7-12) τονίζεται η δια του πνεύματός του πανταχού παρουσία του. Στην τρίτη (στίχ. 13-18) περιγράφεται η τέλεια γνώση του Θεού για τον άνθρωπο, πριν ακόμα γίνει πλήρης άνθρωπος και στην τέταρ­τη, (στιχ. 19-24) ο ψαλμωδός στρέ­φεται σε ηθικά θέματα, αντιπαραβάλλοντας την κακία των ασεβών με τη δική του αθωότητα.

Ο ψαλμός αυτός σύμφωνα με την επιγραφή του (λαμνατσέαχ λε Δαβίδ μιζμόρ = εις τον αρχιμουσι­κόν, ψαλμός του Δαβίδ) αποδίδε­ται στο μεγάλο ποιητή και μύστη του αρχαίου Ισραήλ, το βασιλιά Δαβίδ. Αν λάβουμε υπ’ ύψη μας αυτά που σημειώθηκαν παραπάνω, φαίνεται πολύ πιθανόν ο ψαλμός αυτός να έχει δαβιδική προέλευση, αν και μερικοί ερευνητές εξαιτίας των υπαρχόντων στο κείμενο αραμαϊσμών, τείνουν να τον κατεβά­σουν στους μεταιχμαλωσιακούς χρόνους.

Παρακάτω μεταφράζω… Καλύτε­ρα… προσπαθώ ν’ αποδώσω σε λογο­τεχνική μορφή τον ψαλμό αυτό  στη νεοελληνική, στηριζόμενος κυρίως στο αρχαίο εβραϊκό-μασοριτικό κείμενο, αλλά και στην αρχαιότατη μετάφραση των Ο΄. Για το μασοριτικό κείμενο χρησιμοποίησα τη δίγλωσση (εβραϊκή αγγλική) έκδο­ση του Jay Green. The Interlinear Hebrew Greek English Bible (1979).

Για την καλύτερη λογοτεχνική απόδοση, σε ορισμένα σημεία έλαβα υπόφη μου και τη μετάφραση από το διορθωμένο εβραϊκό του καθηγη­τή Αθ. Π. Χαστούπη (Αγία Γραφή, τόμος Β΄. Αθήνα, 1960), την έκδοση Αγία Γραφή-Βίβλος (εκδ. Κουμουνδουρέα), καθώς και την έγκυρη καθολική μετάφραση The New Jerusalem Bible (Mundard Edition. London 1985).

Στο τέλος, επακολουθούν μερικές σημειώσεις, σε οποία σημεία του ψαλμού κρίθηκε τούτο κατάλληλο.

1 Γιαχβέ, συ με δοκίμασες και με γνώρισες.

2 Εσύ γνωρίζεις πότε σηκώνομαι και πότε κάθομαι.
Εσύ από μακριά καταλαβαίνεις τους λογισμούς μου.

3 Συ ερευνάς πότε περπατάω και πότε πλαγιάζω

και πρωγνωρίζεις το κάθε τι της περπατησιάς μου.

4 Γιατί προτού καν φτάσει λόγος στη γλώσσα μου[1]
Ιδού Γιαχβέ, εσύ όλα τα γνωρίζεις!

5 Με περικυκλώνεις από μπρος κι από πίσω
κι απλώνεις το χέρι σου απάνω μου.

6 Για μένα αυτή η γνώση ξεπερνάει κάθε θαυμασμόν.
Είναι τόσο μεγάλη, που να τη συλλάβω δεν μπορώ!

7 Πού να πάω από το πνεύμα σου

κι απ’ το πρόσωπό σου πώς (μπορώ) να ξεφύγω;

8 Αν στα ουράνια ανεβώ. Εκεί ’σαι συ.

Αν κατεβώ στο Σιεόλ, εκεί[2] πάλι συ είσαι...

9 Αν φτερουγίσω με τις φτερούγες της αυγής

και στην εσχατιά της γης σκηνώσω και στ’ ακροθαλάσσι

10 κι εκεί το χέρι σου πάλι θα με οδηγεί ναι, το δεξί σου χέρι, γερά θα με κρατάει.

11 Αν πω: Aς έρθει το σκοτάδι να με σκεπάσει
κι η νύχτα ας με περιτυλίξει,[3] θα ’ταν μάταιο·

12 γιατί το σκοτάδι για σένα δεν είναι σκοτάδι
και η νύχτα φωτεινή ’ναι σα μέρα.
(Το σκοτάδι της είναι σα το φως).[4]

13 Γιατί συ έπλασες τα σωθικά μου,
με διαμόρφωσες στη μήτρα της μάνας μου.[5]

14 Γι’ αυτό λοιπόν, θα. σε δοξολογώ γιατί μ’ έπλασες με τρόπο φοβερόν.
Τα έργα σου (είναι) αξιοθαύμαστα
και η ψυχή μου τούτο κάλλιστα το ξέρει.

15 Τα κόκκαλά μου από σένα δεν κρύφτηκαν
όταν κρυφά μ’ έπλαθες,
όταν διαμορφωνόμουν στα κατώτερα μέρη της γης.[6]

16 Το αδιαμόρφωτο μου (έμβρυο) είδαν τα μάτια σου
κι όλα[7] στο βιβλίο σου ήταν γραμμένα.
Κάθε τι που έφτιαξες υπήρχε.[8]

17 Πόσο πολύτιμες είναι για μένα οι βουλές σου Θέ μου![9]
Πόσο αναρίθμητες είναι!

18 Θα θελα να τις απαριθμήσω, μα είναι πιότερες
κι από τους κόκκους της αμμουδιάς.

Ξυπνάω, κι ακόμα μαζί σου είμαι…

19 Α, και να θανάτωνες Θεέ τους ασεβείς!
τους ’ματόβρεχτους άντρες να ’παιρνες από κοντά μου,

20 αυτούς που βλαστημάνε σε βάρος σου μ’ ασέβεια,
τους εχθρούς σου, που μάταια παίρνουν τ’ όνομά σου!

21 Μη δε μισώ Γιαχβέ αυτούς που σε μισούν[10]
και δεν αποστρέφομαι ’κείνους που κόντρα σε πάνε;

22 Ναι, πολύ τους απεχθάνομαι
για εχτρούς μου τους λογαριάζω.

23 Ω Θεέ, δοκίμασέ με και γνώρισε την καρδιά μου
δοκίμασε με και γνώρισε τις σκέψεις μου.

Για δες μην υπάρχει στράτα άνομη σε μένα
και στο δρόμο της αιωνιότητας, οδήγησέ με.[11]

 

 


[1] Το μασοριτικό-εβραϊκό κείμε­νο αναφέρει εδώ από το κείμενο των Ο΄. Στους Ο΄ διαβάζουμε «ότι ουκ εστί δόλος εν γλώσση μου».

[2] Σιεόλ είναι η εβραϊκή λέξη για τον Άδη. Πολλοί μεταφραστές αφή­νουν τη λέξη αμετάφραστη, γιατί εννοιολογικά διαφέρει από την αρχαιοελλη­νική έννοια.

[3] Η απόδοση εδώ σύμφωνα με το χειρόγραφο που βρέθηκε σε σπήλαιο του Κουμράν (χειρόγραφα της Νεκρής Θάλασσας), που χρονολογείται γύροι στο 100 π.Χ., και θεωρείται από τους ερευνητές πιο αυθεντική γραφή.

[4] Πολύ πιθανόν ο στίχος να είναι μια παρεμβολή στο αρχικό κείμενο.

[5] Κατά τους Ο΄ «ότι συ εκτήσω τους νεφρούς μου. Κύριε, αντελάβω μου εκ γαστρός μητρός μου». Οι  νεφροί κατά την εβραϊκή ψυχολογία είναι έδρα των επιθυμιών και των  παθών, των αδύτων του ανθρώπου (Ι. Γιαννακόπουλος).

[6] Πρόκειται για θαυμάσια μεταφορική εικόνα της σύλληψης του ανθρώπου, της κυοφορίας του εμβρύου μέσα στη μητρική μήτρα, που παραβάλλεται με ερεβώδη και άγνωστα μέρη του εσωτερικού χώρου της γης. Οι Ο΄ έχουν: «το ακατέργαστόν μου είδον οι οφθαλμοί σου».

[7] Ενν. όλα τα μέλη του σώματός μου· κατ’ άλλους μεταφραστές και σχολιαστές ενν. όλες τις μέρες της ζωής μου, βλ. απόδοση της Jerusalem Bible.

[8] Εβρ. qere. Ορισμένα εβραϊκά χειρόγραφα έχουν τη γραφή «δεν υπήρχε», δηλ. το νόημα είναι «όταν το κάθε (μέλος) που έφτιαξες δεν υπήρχε».

[9] Πρβλ. τη διαφορετική γραφή των Ο΄: «Εμοί δε λίαν ετιμήθησαν οι φίλοι σου, ο Θεός, λίαν εκραταιώθησαν αι αρχαί αυτών».

[10] Το μίσος του ψαλμωδού εδώ, πρέπει να εννοηθεί ως αποστροφή του προς τους ασεβείς και όχι ως μίσος με την έννοια της διενέργειας κακού και εκδικήσεως (πρβλ. Δευτ. 21:15· Λουκ. 14:26). Οι εχθροί του Θεού είναι και εχθροί του ψαλμωδού. Το τμήμα των ψαλμών από το εδ. 19 και επ. αποκτά έντονο ηθικό χρώμα και μπορεί να συσχετισθεί με τους ψαλμούς καταρών (imprecatory psalms) που υπάρχουν και σ’ άλλα ψαλμικά κείμενα. Πρόκειται για αποστροφή εκ μέρους του ψαλμωδού των εχθρού του Θεού του.

[11] Το εδ. 23 ανήκει κατά την ωραία παρατήρηση του Eaton, «στα χωρία της Παλαιός Διαθήκης, που θέτουν το θέμα της αυτοσυνειδηοίας του ανθρώπου».

Το πρωτότυπο pdf: 

Οι πιο πρόσφατες αναρτήσεις