Φεγγαροκουβέντες και Γρίφοι της Άμμου

Βίκυ Μιχαηλίδου *Επιμέλεια: Γιώργος Σταματόπουλος

Επειτα από προσεκτική ανάγνωση και μελέτη της ποιητικής συλλογής «Φεγγαροκουβέντες και γρίφοι της άμμου» του συγγραφέα Δημήτρη Τσινικόπουλου, εύλογα καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι δικαίως συγκαταλέγεται η προσφορά του στη σύγχρονη ελληνική ποίηση.

Μολονότι σήμερα μια μικρή μερίδα ανθρώπων μπορεί να εκτιμήσει βαθιά το είδος της ποιητικής τέχνης, για όποιον λοιπόν τη μελετάει και εμβαθύνει σ' αυτήν, το συγκεκριμένο ποιητικό εγχείρημα αποτελεί ένα όμορφο μαργαριτάρι που εμπλουτίζει την ελληνική λογοτεχνία.

Επομένως, θα ήθελα εν συντομία να προσεγγίσω αυτό το έργο ως φιλόλογος-κριτικός λογοτεχνίας και να τονίσω τα σημεία, τα οποία προσωπικά εκτίμησα σε αυτή τη συλλογή. Αρχικά, λοιπόν, θα αναφέρω το πόσο άρρηκτα συνυφασμένες είναι και οι τρεις ενότητες που απαρτίζουν τη συλλογή. Μπορεί να τις διαχωρίζουν διαφορετικά χρονικά διαστήματα, κατά τα οποία ο ποιητής επιχείρησε να τις συνθέσει, ωστόσο τις διακρίνει μια αρμονία, καθώς ο θεματικός άξονας του έργου αυτού παραμένει ο ίδιος από την αρχή ώς το τέλος.

Και οι τρεις ενότητες είναι γραμμένες σε τρίστιχα κατά το πρότυπο των ιαπωνικών χαϊκού. Παρ' όλο που πρόκειται μόνο για λίγους στίχους σε κάθε στροφή, μεταδίδουν όμως με ζωντάνια τις σκέψεις, τις παρατηρήσεις και τα αισθήματα του συγγραφέα. Σε κάθε ενότητα κυριαρχούν εικόνες της φύσης με κυρίαρχο τον ρόλο του φεγγαριού ιδιαίτερα στην πρώτη ενότητα. Το φεγγάρι προσωποποιείται. Αποκτάει υπόσταση. Ταυτότητα. Χαρακτήρα. Με τη δημιουργία εικόνων πετυχαίνει ο ποιητής να καταστήσει τον αναγνώστη συμμέτοχο στα βιώματα του ίδιου, διότι ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να οραματιστεί το τοπίο και να ταυτιστεί με τις λυρικές περιγραφές.

Επιπλέον, είναι αξιοσημείωτο το πώς ο συγγραφέας επιστρατεύει ομόρριζες ή παράγωγες λέξεις, οι οποίες ζωντανεύουν το περιεχόμενο των στίχων. Θα επισημάνω την πρώτη στροφή της πρώτης ενότητας ως παράδειγμα:

Φεγγάρι σταλάζει
Απ’ το φεγγίτη
Λούζομαι το φως του

Συν τοις άλλοις, αντιλαμβάνεται κανείς πως ο Δημήτρης Τσινικόπουλος χειρίζεται άριστα την ελληνική γλώσσα, εφόσον χρησιμοποιεί σχήματα λόγου, όπως είναι η παρήχηση. Ακολουθεί ένα παράδειγμα κι εδώ:

Σελήνη αιώνες
δεσπόζεις στους ουρανούς
Αδέσποτη δέσποινα

Από την άλλη, σε κάποια άλλα σημεία της συλλογής του κυριαρχεί ο διάλογος μεταξύ του ποιητή και του προσωποποιημένου φεγγαριού:

Λυπημένο φεγγάρι
παρακαλώ σε, γίνε
μισό, μη σε μισήσω

Απευθυνόμενος ο συγγραφέας στο φεγγάρι σε δεύτερο πρόσωπο και σε προστακτική, προσδίδει ζωντάνια και παραστατικότητα στις εικόνες του. Επίσης, είναι εμφανές πως έχει δεχτεί επιρροές από άλλα λογοτεχνικά ρεύματα, όπως είναι ο υπερρεαλισμός. Προσκομίζω ως παράδειγμα την εξής στροφή:

Φεγγάρι κρε-
μάστηκε στη στέγη
Ο σκύλος αλυχτά

Περιγράφονται ενέργειες, στις οποίες μόνο μια ζωντανή οντότητα μπορεί να προβεί. Πώς θα μπορούσε άλλωστε το φεγγάρι να κρεμαστεί; Εκεί έγκειται ο υπερρεαλισμός. Σε εικόνες έξω από τη σφαίρα του πραγματικού. Αυτή είναι, όμως, αν μου επιτρέπεται, και η ομορφιά στην ποίηση. Να προσδίδει κανείς ύπαρξη σε κάτι που θεωρητικά είναι ανύπαρκτο.

Αξίζει να επισημανθούν κάποιες στροφές που παρουσιάζονται αρηματικές, χωρίς τη χρήση ρήματος. Αυτομάτως, όλη η έμφαση δίνεται στα ουσιαστικά και στα επίθετα. Παραθέτω μια στροφή:

Βράχοι αγέρωχοι
Οι λέξεις χαράδρες
Αδηφάγες

Επιπρόσθετα, συχνά εμφανίζονται ομόηχες λέξεις, που ναι μεν ηχούν παρόμοια στα αφτιά μας, έχουν ωστόσο διαφορετική σημασία.

Θέρος-έρως
Ενα κορμί αναρριγά
Στον άνεμο

Παρόμοια, ο ποιητής σε άλλες περιπτώσεις επιχειρεί να δημιουργήσει εικόνες με παρώνυμα, δηλαδή με λέξεις που µοιάζουν κάπως στην προφορά, αλλά έχουν διαφορετική σηµασία. Αναφέρω πάλι μια ανάλογη στροφή:

Ηδονή και οδύνη
Στα κράσπεδα του έρωτα
Το συναμφότερον

Καταλήγοντας στην τελευταία του ενότητα, εντύπωση μου προκάλεσε το γεγονός ότι ο Δημήτρης Τσινικόπουλος μέσα από τη χρωματισμένη με εικόνες ποιητική του διάθεση εκθέτει προβλήματα της εποχής μας, όπως για παράδειγμα η θέση του χρήματος στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Αυτό διαφαίνεται στην εξής στροφή:

Πολλοί για λεφτά
μιλούν· λιγώνονται οι
λίγοι για λέξεις

Αυτό το γεγονός καθιστά την ποίησή του διαχρονικής αξίας και καθολικής ισχύος. Εκθέτει προβληματισμούς και πραγματικότητες που αγγίζουν τις ημέρες που διανύουμε. Η ποίησή του αποτελεί ένα διαμάντι στον κυκεώνα αναγνωσμάτων που κυκλοφορούν στα βιβλιοπωλεία και όποιος αληθινά διαθέτει αγαθή προαίρεση και είναι σε θέση να εκτιμήσει το ποιητικό είδος, θα γευτεί τον λυρισμό και τον ποιητικό οίστρο του συγγραφέα.

Θα ήθελα να κλείσω τον σχολιασμό μου με τα εξής λόγια του ποιητή Σεφέρη: «Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα». Ας αναπνέουμε, λοιπόν, μέσα από την ποίηση.

Βίκυ Μιχαηλίδου - Κλασσική Φιλόλογος

Εφημερίδα των Συντακτών (2019-02-22)