Φως εξ Ανατολής

«Φως εξ Ανατολής»
Ένα βιβλίο του Δημήτρη Τσινικόπουλου
όπου η σοφία, ο έρωτας και το μυστήριο συνυπάρχουν συναρμοσμένα εντυπωσιακά

της Νένας Κοκκινάκη
(Δρ. Φιλολογίας – συγγραφέας)

 

Για τη χρονική απόσταση που μεσολαβεί ανάμεσα στο γεγονός και τη στιγμή που ο συγγρα­φέας αποφασίζει να γράψει, για την ποσό­τητα δηλαδή του χρό­νου που απαιτείται, ώστε η ιστορία ή η ζωή να γίνει έργο τέχνης δεν υπάρχει απόλυτη ομοφωνία. Οι περισ­σότεροι συμφωνούν βέβαια στο ότι όσο μεγαλύτερη είναι η χρονική απόσταση, όσο δηλαδή χρειάζεται ώστε να πάψει το γεγονός να είναι επίκαιρο και να μπαίνει ήδη στο χώρο της μνήμης, τόσο το καλύτερο. Η μνήμη, ωστόσο, δεν έχει χρονολογική σειρά, κι ένα γεγονός έστω κι αν δεν συγκινεί ως θέμα του άμεσου παρόντος, μπορεί να συγκινεί πνευματικά ως καλλιτεχνικό ή ψυχολογικό θέμα τους ανθρώπους κάθε εποχής. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα μεγάλα έργα που στέκο­νται πίσω από τους αιώνες και μπορούν να λειτουργήσουν θετικά, όταν υπάρ­χουν άξιοι συγγραφείς που τα μεταπλάθουν σε τέχνη συλλαμβάνοντάς τα σε απόσταση με τρόπο πλαστικό, σαν τους γλύπτες.

Πίσω από τους αιώ­νες στέκονται το έπος του Γκιλγαμές, η ερω­τική ποίηση των Αιγυ­πτίων, το Άσμα Ασμά­των της Παλαιάς Διαθήκης, ένας γοη­τευτικά λυρικός κόσμος, όπου η σοφία, ο έρωτας και το μυστήριο συνυπάρχουν συναρμοσμένα εντυπω­σιακά. Μερικά από τα πιο αντιπρο­σωπευτικά κείμενα της λογοτεχνίας αυτής παρουσιάζονται στη συλλογή δοκιμίων του Δημήτρη Τσινικόπουλου Φως εξ Ανατολής (Ελληνικά γράμματα, 1996). Ο συγγραφέας έχει ασχοληθεί με θέματα δικαίου και φιλολογίας της Εγγύς Ανατολής. Στη συλλογή του βρίσκουμε δεκαπέντε προσεγγίσεις σε κείμενα της περιόδου από το 2500 π.Χ. μέχρι το 100 μ.Χ., που η επικαιρότητά τους είναι δια­χρονική. Ο ίδιος ο τίτλος της συλλο­γής Ex Orient Lux (= Φως Ανατο­λής) δηλώνει την αφετηρία του πνευ­ματικού πολιτισμού που βρίσκεται στην αρχαία Ανατολή και μάλιστα τη Μεσοποταμία.

Εκεί φαίνεται ότι γεννήθηκε η Ενχεντουάννα (ψευδώνυμο που σημαίνει στολίδι του ουρανού), η πρώτη θρη­σκευτική ποιήτρια του κόσμου, βασι­λοπούλα, που αποφάσισε παρά τα κρατούντα στην Ανατολή να διαφυλάξει τα κείμενά της επωνύμως.

Από τη Μεσοποταμία προέρχεται και το έπος του Γκιλγαμές, που πίσω από τις αγωνιώδεις περιπέτειες του ήρωα κρύβει το βασανιστικό φόβο του θανά­του και την αναζήτηση του μυστικού της αθανασίας, που τελικά μένει απλησίαστο. Η καθημερινή επανάληψη του θανάτου (ο ύπνος) είναι απαραίτητη για τον ήρωα, ενώ το φυτό της αναγεννώμενης νεότητας που του χαρίζεται, γίνεται αντικείμενο κλοπής από ένα φίδι. «Οι θεοί έδωσαν το θάνατο για μοίρα όλων των ανθρώπων, όμως τη ζωή την κράτησαν σφικτά στα δικά τους χέρια».

Στον κόσμο του μυστηρίου και της μαγείας μάς μεταφέρουν τα ερωτικά ποιήματα της Ανατολής, αιγυπτιακά, κινέζικα ή βαβυλωνιακά. Ανάμεσά τους μια αρχαία αιγυπτιακή μυθιστο­ρηματική αυτοβιογραφία ( ιστορία τον Σινούχε) με βασικό θεματικό μοτίβο την επιστροφή στην πατρώα γη και το Άσμα Ασμάτων, ένα από τα πέντε βιβλία που διάβαζαν οι Ισραη­λίτες στη λατρεία τους κατά τις μεγά­λες γιορτές. Ανεξάρτητα από τις επι­κρατούσες απόψεις για τη σημασία του βιβλίου (συμβολική ή αλληγορική), το ποίημα προβάλλει την αγνότη­τα του μόνιμου δεσμού που δένει τους πιστούς ως το θάνατο αγαπημένους, τον έρωτα, όπου ξαναζεί η εμπειρία της γεύσης αλλά και της απώλειας του παραδείσου. Η εμπειρία αυτού του είδους είναι και διαφορετική και πρωτόγνωρη για τον καθένα. Στην αρχαία ανατολική φιλοσοφία με τον έντονο μυστικισμό που εκφράζεται στη θρησκεία και τη δικαίωσή της μέσα στη σταθερή τάξη της κλειστής κοινωνίας που τη γέννησε, ο έρωτας εμπεριέχεται και αυτός στην αναζήτη­ση της λύτρωσης που δεν είναι παρά η συμμόρφωση με την τάξη του κόσμου.

Η διαπραγμάτευση παρόμοιων θεμάτων από το συγγραφέα με την αφηγηματική αμεσότητα από την οποία διακρίνεται, συμβάλλει αναμ­φίβολα στην επικοινωνία του σύγχρο­νου αναγνώστη με τα αρχαία λογοτε­χνικά κείμενα της Εγγύς Ανατολής.

***

Βιβλιοπαρουσίαση, Εχέδωρος, Μάρτιος 1997

Του Δημήτρη Μπελούρη

Στο τέλος του πορισμένου χρόνου κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα» και στη σειρά θρησκειολογία, με τον τίτλο «Φως εξ Ανατολής» και υπότιτλο «Λογοτεχνικό κείμενα της Αρχαίας Εγγύς Ανατολής», το νέο βιβλίο του Δ. Τσινικόπουλου. Δίκαια θεωρήθηκε από τους ειδικούς σαν μία πρωτότυπη εργασία πάνω στην φιλολογία της αρχαίας εγγύς Ανατολής, δεδομένου ότι ασχολείται με τον μυστηριώδη, για πολλούς, κόσμο της παραπάνω περιοχής και για την άγνωστη στους σύγχρονους αναγνώστες λογοτεχνία της περιόδου από το 2500 π.Χ. μέχρι το 100 μ.Χ. των λαών της μείζονος αυτής περιοχής Αιγυπτίων, Εβραίων, Φοινίκων, Αραμαίων, Ασσυρίων, Βαβυλωνίων κ.λπ. και η οποία περιοχή από τους ειδικούς ερευνητές ονομάζεται επίσης «Εύφορος Ημισέληνος».

Η γνώση της λογοτεχνίας των παραπάνω λαών κρίνεται απαραίτητη για τον σημερινό αναγνώστη, αν αναλογιστεί κανείς ότι κοιτίδα του σύγχρονου υλικού και πνευματικού πολιτισμού είναι η Εγγύς Ανατολή.

Τα δεκαπέντε (15) συνολικά δοκίμια και μελετήματα που περιέχονται στο παραπάνω βιβλίο του Δημήτρη Τσινικόπουλου, από τα οποία τα περισσότερα έχουν ήδη δημοσιευτεί αυτοτελώς σε ειδικό έντυπα λόγου και τέχνης, αλλά και στον ημερήσιο τύπο, αποτελούν την καλύτερη εισαγωγή στον, όχι και τόσο μακρινό, από γεωγραφική και χρονική άποψη, κόσμο της παραπάνω μείζονος περιοχής.

Ο Δημήτρης Τσινικόπουλος είναι μία πολύπλευρη προσωπικότητα. Ασχολείται με την ποίηση, τη ζωγραφική, το δοκίμιο, την λογοτεχνία. Τον συναρπάζει η ενασχόλησή του με την ιστορία και τον θέλγει η διερεύνηση δεμάτων του δικαίου και της φιλολογίας των λαών της παραπάνω περιοχής. Όντας βαθύς γνώστης των ιερών εβραϊκών γραφών, κύρια ασχολείται με την βιβλική κριτική, τομέα όπου οι μελέτες του είναι αξεπέραστες και αποσπούν τον θαυμασμό των ειδικών ερευνητών, τόσο της Ελλάδος, όσο και της διεθνούς επιστημονικής κοινότητος. Είναι συνεργάτης πολλών περιοδικών λόγου και τέχνης. Με χαρά σημειώνω εδώ ότι εργασίες του έχουν δημοσίευσή και στον «ΕΧΕΔΟΡΟ», το περιοδικό της κοινότητας μας.

Είναι συγγραφέας πολλών άρθρων, δοκιμίων και μελετών ιστορικο-θεολογικού, φιλοσοφικού και μεταφυσικού περιεχομένου.

Τα σπουδαιότερα δημοσιευμένα έργα του είναι «Ο Δανιήλ στο λάκκο των… κριτικών» (1932), «Η θρησκευτικότητα του Ισαάκ Νεύτων» (1990), «Κριτήρια Επιλογής και Επιλογή Κριτηρίων» (1991), «Αγιογραφικές μαρτυρίες για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας» (1992), «Ποίηση στα λόγια του Ιησού» (1993), «Τρεις Νομπελίστες Ποιητές» (Γκαμπριέλα Μιστράλ, Γιώζεφ Μπρόντσκι, Οκτάβιο Παθ, 1996).

Τα ποιητικό έργα του περιέχονται στις συλλογές «Φωτοτροπισμός» (1935), «Σπαράγματα» (1937), «Σύφλογο» (1933).

Έχει τιμήσει με το Α’ Βραβείο Ποίησης «Πολύπτυχου» (1939), με Βραβείο Δοκιμίου του Δήμου Θεσσαλονίκης (1939), Βραβείο της Ελληνικής Εταιρίας Χριστιανικών Γραμμάτων (1994) για το βιβλίο του «Ποίηση στα λόγια του Ιησού», κ.ά.

***

Ποιητική Σοφία Του Αρχαίου Κόσμου

Ελευθεροτυπία, 21/9/1997

Του Δημήτρη Σταμέλου

Γοητευτικός, συναρπαστικός, συχνά με μυστικούς και λυτρωτικούς αναβαθμούς, είναι ο κόσμος της αρχαίας Εγγύς Ανατολής. Κι έτσι, το ίδιο μυσταγωγικός, με εξαίσιες λυρικές εξάρσεις και συμβολικές προεκτάσεις, με λεπτούς και χαριτωμένους αισθησιασμούς στο χώρο της ερωτικής έξαρσης, με μυστικές οδοιπορίες στις εσωτερικές διακυμάνσεις των ανθρώπινων αισθημάτων, είναι και τα λογοτεχνικά της κείμενα, όπου λόγος, ύφος και σοφία συνυπάρχουν σε μια εντυπωσιακή ενότητα.

Μερικά από τα πιο αντιπροσωπευτικά κείμενα της λογοτεχνίας αυτής, που καλύπτουν ένα μεγάλο θεματικό φάσμα από τους πολιτισμούς της συγκεκριμένης περιοχής και σε ένα διάστημα 2.000περίπου χρόνων, παρουσιάζει στα δοκίμια και τα μελετήματα του βιβλίου αυτού ο δοκιμιογράφος και ποιητής Δημήτρης Τσινικόπουλος.

Ο συγγραφέας αποδεικνύεται βαθύς γνώστης της λογοτεχνίας αυτής, καθώς οι προσεγγίσεις και αναλύσεις που πραγματοποιεί είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικές, μας επιτρέπουν μiα γοητευτική και αποκαλυπτική οδοιπορία στους μυστικούς και εξαίσιους ρυθμούς, αλλά και στο ουσιαστικό φιλοσοφικό περιεχόμενο των αρχαίων αυτών λογοτεχνικών κειμένων, που είναι διαχρονικά και ταυτόχρονα επίκαιρα, ως έκφραση γνησιότητας και ειλικρίνειας. Τα δοκίμια και τα μελετήματα, γραμμένα με επιστημονική μεθοδικότητα και ιστορική τεκμηρίωση, διαθέτουν και μια γλαφυρή αφηγηματική γραφή,που καθιστά την προσέγγιση της λογοτεχνίας αυτής πιο επαγωγική. Η παράθεση, εξάλλου, χαρακτηριστικών αποσπασμάτων θεμελιώνει και τις γενικότερες θεωρήσεις και αποτιμήσεις του.

Σημειώνω μερικά από τα δοκίμια του βιβλίου: Ενχεντουάννα – η αρχαιότερη επώνυμη ποιήτρια του κόσμου, Γιλγαμές – Οι απαρχές της σουμεροβαβυλωνιακής εποποιίας, Η ερωτική ποίηση των αρχαίων Αιγυπτίων, Από την επική ποίηση των Φοινίκων, Μερικές σκέψεις για τη θεοσοφική και φιλολογική αξία των Ψαλμών του Δαβίδ, το Άσμα Ασμάτων του Σολομώντος, Εννοιολογική και αισθητική προσέγγιση στον Εκκλησιαστή, Παροιμίες Σολομώντος και άλλων σοφών, Το τραγούδι της ρομφαίας – προσέγγιση στην ποίηση του Ιεζεκιήλ, κ.ά. Ακολουθεί γλωσσάριο και πίνακας ονομάτων.

Η μεθοδική και διεισδυτική διαπραγμάτευση των θεμάτων, η σωστή επιλογή και παράθεση αποσπασμάτων, η ιστορική και βιβλιογραφική τεκμηρίωση, η αφηγηματική αμεσότητα, όλα αυτά μας δίνουν όλη τη γοητεία, τις φιλοσοφικές και συναισθηματικές προεκτάσεις των κειμένων, όπου η εξαίσια λογοτεχνική δημιουργία σε συνάρτηση με τη φιλοσοφική σκέψη μάς οδηγεί και σε αισθητικές συγκινήσεις, αλλά και σε γόνιμους προβληματισμούς. Μια σπουδαία συμβολή στη βαθύτερη και πληρέστερη επικοινωνία μας με λογοτεχνικά κείμενα της αρχαίας Εγγύς Ανατολής.

***

Περιοδικό «Σύγχρονα Βήματα», Οκτώβριος-Δεκέμβριος 1997

Του Θανάση Παπαθανασόπουλου

Σταχυολογήματα από τις πνευματικές του περιδιαβάσεις στους πολιτισμούς της Εγγύς Ανατολής παρουσιάζει στο νέο του βιβλίο με τίτλο «Φως εξ Ανατολής» ο γνωστός λογοτέχνης και λόγιος της Θεσσαλονίκης κ. Δημ. Τσινικόπουλος, από τις ανερχόμενες δυνάμεις της λογοτεχνίας στη συμπρωτεύουσα.

Σταχυολογήματα, όμως, γεμάτα σοφία, από την πλούσια παρακαταθήκη γειτονικών, σχετικών προς την Ελλάδα αρχαίων λαών Χετταίων, Φοινίκων, Ασσυρίων, Βα­βυλωνίων, Αιγυπτίων και Εβραίων.

Στο  βιβλίο του αυτό ο συγγραφέας ανασυγκροτεί το χαμένο ή θαμπό πρόσωπο των λαών τούτων, που ανακάλυψαν πρώτοι το έπος, αλλά και τη λυρικά ποίηση, η οποία εκφράζει ατομικά συναισθήματα. Έτσι μας μιλάει με το πάθος ενημερωμένου φιλολόγου και την επιστημονική σχολαστικότητα αρχαιολόγου, για το τραγούδι του Γιλγαμές, τη διδαχή τoυ Πχαχοτέπ, την ιστορία του Σινούχε, την ερωτικά ποίηση των αρχαίων Αιγυπτίων, την επική ποίηση των Φοινίκων, το Άσμα Ασμάτων του Σολομώντος, για τις Παροιμίες του ίδιου βασιλιά, καθώς και άλλων σοφών, για τους πολύτιμους λόγους ενός άλλου σοφού, του Αχικάρ, για την ποίηση των Κουμρανιτών, και για πολλά άλλα σημαντικά, που σίγουρα κερδίζουν το ενδιαφέρον του φιλομαθή αναγνώστη.

Αλλά για να γραφτεί ένα τόσο ενδιαφέρον βιβλίο, η πνευματικά εποπτεία του συγ­γραφέα πρέπει να είναι αναπεπταμένη και οι ευαισθησίες του μεγάλες. Αλλιώς, πώς θα προσέγγιζε με τόσο πάθος αλλά και εγκυρότητα τον ξένο πνευματικό πλούτο; Ο λόγος του στα δοκιμιακά μέρη της συγγραφής είναι πυκνός, χωρίς η πυκνότητα αυτή να αποδυναμώνει το θέμα. Μα και στα σημεία όπου παρουσιάζει τη νεοελληνική από­δοση του αρχαίου κειμένου, ή υπευθυνότητά του είναι αξιέπαινη. Το βιβλίο κοσμείται και με εποπτικό υλικό, κυρίως φωτογραφίες αρχαιολογικής αλλά και φιλολογικής σημασίας. Ιδιαίτερα εντυπωσιάζει το υλικό των παπυρικών ευρημάτων, αντλημένο προ­φανώς από τις σχετικές πολύχρονες έρευνες και μελέτες του συγγραφέα, ο οποίος εκτός των άλλων είναι και λαμπρός γνώστης του κόσμου των ιερών εβραϊκών γρα­φών.

Γενικώς πρόκειται για μια εργασία που καλύπτει κυριολεκτικώς κενό στις συναφείς σπουδές στον τόπο μας και θα ήταν ευχής έργον να εύρισκε και τη δέουσα ανταπό­κριση στο αναγνωστικό κοινό.

***

Τα δοκίμια καλύπτουν ευρύ φάσμα από φανερώματα ποιητικά και λογοτεχνικά… έτσι μας μεταγγίζει εποπτικότερα όλη την τεράστια παράδοση που αποστάζει σοφία και γλυκύτητα...

Εφημερίδα Καθημερινή

O συγγραφέας αποδεικνύεται βαθύς γνώστης της λογοτεχνίας αυτής, καθώς οι προσεγγίσεις και αναλύσεις που πραγματοποιεί είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικές...

Εφημερίδα Ελευθεροτυπία

Από το βιβλίο δεν λείπει η επιστημονικότητα. Όμως δεν είναι η επιστημονικότητα αυτή που κυριαρχεί. Είναι η αισθαντικότητα...

Εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος

Μας παρουσιάζει τα θέματα με περιεκτικό τρόπο, δίνοντάς μας μια από τις λίγες ευκαιρίες να γνωρίσουμε τον πνευματικό πλούτο, τη σοφία και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα μιας θελκτικής εποχής και περιοχή.

Εφημερίδα Νέα Μακεδονία

…και άλλοτε μας έχει ευχάριστα εκπλήξει με τη σοβαρή ενασχόληση, σε θέματα λογοτεχνικά, θεολογικά και ιστορικά...

Περιοδικό Νέα Εστία

Ο συγγραφέας φθάνει, τελικά, σ’ ένα λογοτεχνικό αποτέλεσμα υψηλού αισθητικού επιπέδου...

Περιοδικό Ενώπιον

Το κάθε βιβλίο του είναι και μια σημαντική προσφορά. Και μια έκπληξη...

Εφημερίδα Χριστιανική

Θα επισημάνω ταυτόχρονα μια άψογη συγγραφή και πνευματικότητα...

Περιοδικό Φιλολογική Πρωτοχρονιά

Ο συγγραφέας θεωρείται, όχι άδικα, μια από τις ανερχόμενες πνευματικές δυνάμεις των νεοελληνικών γραμμάτων...

Περιοδικό Οι Καιροί

Αφήνει ξεχωριστή εντύπωση η βαθύτητα της έρευνας και του στοχασμού του συγγραφέα...

Περιοδικό Μακεδονική Ζωή

Μια αξιοπρόσεχτη μελέτη που φανερώνει το εύρος και το βάθος της κατάρτισης του συγγραφέα...

Περιοδικό Πολιτικά Θέματα

Με τα ως τώρα βιβλία του, φανέρωσε έναν ταλαντούχο δημιουργό, που βασανίζει τα κείμενά του, πριν τα δώσει στη δημοσιότητα.

Περιοδικό Πνευματική Ζωή

Στη σκέψη του διαβλέπω ένα μελλοντικό ανάστημα που θα τιμήσει ιδιότυπα τα γράμματά μας.

Περιοδικό Νέα Πορεία